Makalemizde, Almanya'da faaliyet gösterenlere odaklanarak platform gelir modellerinin (platformların gelir elde etmek için kullandığı stratejiler) sistematik olarak nasıl yapılandırılabileceğini ve tasarlanabileceğini inceledik. Bunu yapmak için sınıflandırmaya dayalı bir tasarım yaklaşımı geliştirdik ve bunu pratik bir araca dönüştürdük: platform gelir modelleri için model kartları.
Bu kartlar, hem araştırmacıların hem de uygulayıcıların dijital iş modellerinin ardındaki mekanizmaları daha iyi anlamalarına yardımcı olmayı ve yeni para kazanma stratejileri geliştirmek için ilham vermeyi amaçlıyor.
Platformlar – teknolojiden daha fazlası
Dijital platformlar yalnızca yazılım parçaları değildir. Birlikte değer yaratan şirketler, bireyler ve teknolojilerden oluşan ağlardan oluşan daha geniş dijital ekosistemlerin çekirdeğini oluştururlar. Bu ekosistemlerde birden fazla aktör işbirliği yapar ve kaynak, ürün veya veri alışverişinde bulunur.
Ancak teknik altyapı tek başına başarıyı garanti etmez. Sürdürülebilir bir iş modeli çok önemli. Platform operatörleri, hangi pazar tarafından para kazanılacağına, ne tür bir fiyatlandırma yapısının kullanılacağına ve uzun vadeli ekonomik istikrarın nasıl sağlanacağına karar vermelidir.
Mevcut araştırmalar dijital girişimciliğin genel ilkelerini tartışırken, platform gelir modellerinin somut tasarımı yeterince araştırılmamıştır. Bu boşluk çalışmamızı motive etti.
Platform gelir modelleri için sınıflandırma oluşturma
Platformlar çok farklı şekillerde gelir elde ediyor. Bazıları erişim ücreti alır (otomobil parçaları ticaretindeki Tyre24 gibi), diğerleri işlem bazlı komisyonlara dayanır (atık yönetiminde empto gibi), premium hizmetler sunar (Vinted gibi) veya sponsorluklar aracılığıyla çalışır (nebenan.de gibi).
Bu çeşitlilik nedeniyle karşılaştırmalar zordur. Bu çeşitliliğe yapı kazandırmak için platform gelir modellerinin bir sınıflandırmasını geliştirdik; platformdan para kazanmanın temel boyutlarını tanımlayan ve düzenleyen bir sınıflandırma çerçevesi.
Taksonomimiz aşağıdaki özelliklere sahip farklı boyutları içerir:
- Gelir kaynağı: Ödemeyi kim yapıyor; tedarikçi mi, tüketici mi, yoksa üçüncü taraf mı?
- Gelir akışı: Erişim, kullanım, işlem veya reklam yoluyla gelir nasıl elde ediliyor?
- Fiyatlandırma mekanizması: Fiyat sabit mi, değişken mi yoksa pazarlığa açık mı?
Bu çerçeve, gelir modellerinin sistematik analizine ve karşılaştırılmasına olanak tanır ve hem akademik araştırma hem de iş tasarımı için yapılandırılmış bir temel sağlar.
Teorik modelden pratik araca
Taksonomi sınıflandırma açısından değerlidir ancak biz bunu pratikte kullanılabilir hale getirmek istedik. İşte bu yüzden bunu model kartlarına (yinelenen platform gelir modeli türlerini özetleyen kısa ve görsel olarak yapılandırılmış araçlar) dönüştürdük.
Her desen kartı belirli bir modeli tanımlar. Şunları içerir:
- Platformun ve iş mantığının kısa bir açıklaması,
- İlgili aktörlerin görsel bir temsili (platform operatörü, sağlayıcılar ve tüketiciler),
- ve ilgili sınıflandırma boyutlarının kısa bir açıklaması.
Amaç, dijital iş dünyasındaki karar vericilere para kazanma seçeneklerini keşfetmeleri için uygulamalı bir araç sunmaktır:
Platform fikrime hangi gelir modeli uyuyor? Ödemeler nasıl yapılandırılmalıdır? Peki piyasanın hangi tarafından ücretlendirmeliyim?
Konsept, Gassmann ve Frankenberger'in (2014) “İş Modeli Gezgini”ni temel alıyor ancak onu özellikle platform gelir modellerinin mantığına göre uyarlıyor.
Gerçek dünyadan beş örnek
Kartlarımızı göstermek için, her biri farklı türde bir gelir modelini temsil eden beş yerleşik platformu analiz ettik (örnek kart için Şekil 1'e bakın). Bu analizlere dayanarak beş model kartından oluşan bir set oluşturduk:
-
tamamen – Komisyona dayalı model
Atık yönetimi şirketleri, imha emri başına %4 işlem ücreti öder. -
Lastik24 – Erişim tabanlı model
Atölyeler, platform üzerinden parça satın almak için aylık veya yıllık erişim ücreti (29 € ile 69 € arasında) ödüyor. -
MyHammer – İletişim ücreti modeli
Zanaatkarlar, aldıkları her müşteri bağlantısı için ödeme yapar. -
Vinted – Eklenti hizmet modeli
Kullanıcılar, alıcının güvenini artırmak amacıyla isteğe bağlı doğrulama hizmeti için ürün başına 25 € ödeyebilir. -
nebenan.de – Sponsorluk modeli
Belediyeler veya kuruluşlar, yerel toplulukları teşvik etmek için platformu finansal olarak desteklemektedir.
Bu beş model, işlem tabanlı mantıktan topluluk odaklı sponsorluğa kadar platformların değer elde etme yollarının çeşitliliğini ortaya koyuyor.
Bu uygulayıcılar için neden önemlidir?
Desen kartları sadece teorik eserler değildir. Strateji çalıştaylarında, inovasyon projelerinde ve platform tasarım süreçlerinde aktif olarak kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
Örneğin, bir start-up kurucusu aşağıdaki gibi soruları değerlendirmek için kartları kullanabilir:
- İlk önce hangi kullanıcı grubundan para kazanılmalıdır?
- Yinelenen abonelik modeli mi yoksa tek seferlik ücret mi daha etkili olur?
- Farklı fiyatlandırma mekanizmaları kullanıcı kabulünü nasıl etkiler?
Bu boyutları açıkça ortaya koyan kartlar, genellikle yalnızca sezginin yönlendirdiği alanlarda yapılandırılmış ve karşılaştırılabilir karar almayı destekler.
Bu, platform operasyonlarını ölçeklendirmeden önce uygulanabilir bir gelir modeli tanımlaması gereken erken aşamadaki dijital girişimler için özellikle değerli olabilir.
Sınırlamalar ve gelecek yönelimler
Yaklaşımımız nihai bir cevap değil, bir başlangıç noktasıdır. Beş model kartı, tüm olası platform gelir türlerinin yalnızca bir alt kümesini kapsar. Uygulamada çoğu platform çok daha karmaşık ve hibrit modellerle çalışmaktadır. Örneğin, Tyre24 yalnızca erişim ücreti almakla kalmıyor, aynı zamanda işleme dayalı komisyonlar da uyguluyor ve diğer platformlar, zaman içinde gelişen birden fazla para kazanma stratejisini birleştiriyor.
Bu nedenle model kartları, tüm gelir mimarilerinin kapsamlı temsillerinden ziyade açıklayıcı örnekler olarak anlaşılmalıdır. Belirli bir zamanda baskın veya en görünür para kazanma mantığını yakalarlar, ancak bir platform iş modelinin ardındaki finansal etkileşimin tamamını yakalayamazlar.
Üstelik platform gelir modelleri dinamiktir. Piyasa koşullarına, kullanıcı davranışına ve düzenleyici ortamlara uyum sağlarlar. Bugün işe yarayan yarın işe yaramayabilir.
Bu nedenle gelecekteki araştırmalar aşağıdakilere odaklanabilir:
- Model kartları setini endüstriler ve coğrafyalar genelinde genişletmek.
- Gelir modellerinin zaman içinde nasıl geliştiğini gözlemlemek için boylamsal çalışmalar.
- Yeni kurulan şirketlerde ve köklü şirketlerde gerçek dünya uygulamaları aracılığıyla ampirik doğrulama.
Neden şimdi?
Dijital platformlar pazarları dönüştürmeye devam ettikçe para kazanma sorunu giderek daha kritik hale geliyor. Pek çok platform teknik sorunlardan dolayı değil, gelir mantığının sürdürülemez olmasından dolayı başarısız oluyor.
Araştırmamız, platformdan para kazanmaya yönelik yapılandırılmış ve pratik olarak uygulanabilir bir yaklaşım sunarak bu zorluğun üstesinden gelmeyi amaçlıyor. Titiz bir sınıflandırmayı sezgisel tasarım araçlarıyla birleştirerek, akademik teori ile girişimcilik uygulaması arasındaki boşluğu doldurmayı ve yeni nesil dijital platformları inşa edenlere küçük bir katkı sağlamayı umuyoruz.
Çözüm
Model kartlarımızla, platform gelir modellerinin analiz edilmesi ve tasarlanması için yapılandırılmış ve görsel olarak desteklenen bir çerçeve sağlıyoruz. Kavramsal netliği uygulamalı kullanılabilirlikle birleştirir ve yenilikçilerin dijital platformların nasıl sürdürülebilir bir şekilde değer yaratabileceğini ve yakalayabileceğini keşfetmesine yardımcı olur. Dijital platformlar modern ekonomilerin temel taşı olmaya devam edecek. Nasıl para kazandıklarını ve bunu nasıl sorumlu ve etkili bir şekilde yapabileceklerini anlamak, dijital girişimciliğin geleceğini şekillendirmek için çok önemlidir.
Bir yanıt yazın